Ο γλύπτης Κώστας Βαρώτσος
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 01/06/2014 05:45
Ενας μικρός γυάλινος «Ποιητής» δίπλα στην πόρτα της εισόδου. Είναι η μακέτα του μνημειακού έργου που τοποθετήθηκε στην Πύλη της Αμμοχώστου το 1983, ο πρόδρομος του πασίγνωστου «Δρομέα». Περίμενε να μεταφερθεί από το σπίτι του Κώστα Βαρώτσου στη Γλυφάδα στον Πόρο όπου χθες εγκαινιάστηκαν δύο εκθέσεις αφιερωμένες στο έργο του γνωστού γλύπτη και καθηγητή εικαστικών του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ. Στο μεν Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου οι «Διάλογοι με τον χρόνο», η «συνομιλία» 18 έργων του Βαρώτσου με αρχαία εκθέματα από την Αρχαία Τροιζήνα, την Καλαύρεια και τα Μέθανα. Στη δε γκαλερί Citronne τα «Γλυπτικά παλίμψηστα», μια μικρή αναδρομή των επεμβάσεών του σε ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους διεθνώς μέσα από μελέτες, σχέδια και φωτογραφίες - εκεί βρήκε στέγη και ο μικρός ποιητής εξάλλου.
«Δεν μιμούμαι τα αρχαία έργα»
Αρχαία. Η λέξη-κλειδί για να μπει κανείς στον κόσμο του 59χρονου γλύπτη. Γιατί ο αρχαίος πολιτισμός είναι για τον Βαρώτσο «το πιο σημαντικό, το πιο συγκλονιστικό κομμάτι της Ιστορίας μας». Προσοχή όμως. Συμπληρώνει, προσθέτει, τονίζει. «Δεν αντιγράφω, ούτε μιμούμαι τα αρχαία έργα» διευκρινίζει. «Κάνω έναν διάλογο μαζί τους με την ελπίδα ότι θα με "παίξουν"» λέει γελώντας ο αρειμάνιος καπνιστής Βαρώτσος ο οποίος σε αφοπλίζει με την αμεσότητά του. Δεν μασάει τα λόγια του, όπως λένε, αλλά αυτό ακόμη και αν δεν το ξέρεις από τις συνεντεύξεις του, το υποψιάζεσαι από τη δυνατή χειραψία του.
«Παρελθόν για να φύγεις μπροστά»
Ο Κώστας Βαρώτσος με τον «Ποιητή» που εκτίθεται στον Πόρο
«Ο στόχος ήταν να βρεθεί ένας διάλογος με την Ιστορία» εξηγεί. «Στην Ελλάδα αυτό είναι πρόβλημα γιατί η σχέση μας μαζί της είναι τραυματική, προβληματική. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν περάσαμε Αναγέννηση, δεν βρήκαμε μια σύγχρονη πρόταση της αρχαίας ελληνικής Ιστορίας και Γραμματείας. Ως γλύπτης καθόμουν και μελετούσα πολλούς ναούς και αγάλματα. Εμπαινα στα μουσεία, έβλεπα αριστουργήματα και αισθανόμουνα λίγο... μαλάκας. Ασχολιόμουν μπας και μάθω κάποιο "κόλπο". Πώς είναι δυνατόν να είσαι στον ναό του Επικούριου Απόλλωνα στην Ανδρίτσαινα (προτού μπει το στέγαστρο) για παράδειγμα και να νιώθεις ότι βλέπεις έναν ναό να πετάει; Υποσυνείδητα ήξερα ότι μελετώντας το παρελθόν αποκτάς μια βάση για να μπορέσεις να φύγεις μπροστά. Πρέπει να καταλάβουμε ότι αν δεν πατήσουμε πάνω σε αυτό που αποκαλούμε "ιστορική διαστρωμάτωση", δεν πρόκειται ποτέ να κάνουμε κάτι πρωτογενές. Και αυτό που έχουμε να πατήσουμε είναι "μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι" όπως έλεγε ο ποιητής. Και "τα αρχαία μας" λέω εγώ».
Για αυτό και αποκαλεί τη σχέση του με τον αρχαίο πολιτισμό «πολιτική» και όχι «φορμαλιστική» ή «εκμετάλλευσης». Μια σχέση συνδιαλλαγής, αναπόφευκτη για τον Βαρώτσο. Γιατί «όποτε βρισκόταν σε κρίση η Ευρώπη γύριζε και κοίταζε τους αρχαίους Ελληνες. Ετσι γεννήθηκε η Αναγέννηση, έτσι γεννήθηκε ο νεοκλασικισμός ως αντίδραση στη βιομηχανική επανάσταση. Για να μην πω για τον μεταμοντερνισμό ο οποίος συνδύασε το Λας Βέγκας με την αρχαία Ελλάδα».
«Είμαι λαϊκός καλλιτέχνης»
Στη σύγχρονη Ελλάδα όποιος ακούει το όνομα Βαρώτσος σκέφτεται αυτομάτως τον «Δρομέα». Κάποιος περισσότερο πληροφορημένος θα ανέτρεχε συνειρμικά σε επεμβάσεις του στο εξωτερικό, μία από τις πολλές που παρουσιάζονται στη Citronne. Οπως, για παράδειγμα, σε εκείνες του αρχαιολογικού χώρου της Κύμης στη Νάπολι ή στο Γεράκι της Λακωνίας... Κάποιος εξίσου διαβασμένος θα ανακαλούσε τον «συγκρουσιακό» Βαρώτσο. Τον άνθρωπο «που προκαλεί πάθη». Τόσο εξαιτίας της υποδοχής που επιφύλαξε στον «Δρομέα» ο καλλιτεχνικός κόσμος, «κριτικοί, γκαλερίστες, συνάδελφοι ήταν σχεδόν όλοι εναντίον μου» θα πει ο Βαρώτσος, όσο και οι ίδιες οι δηλώσεις του οι οποίες κατά καιρούς έχουν προκαλέσει. Για την κατάργηση του Καραγκιόζη, για τη μη αναγκαιότητα ύπαρξης υπουργείου Πολιτισμού, αν λάβει κανείς υπόψη παλαιότερη συνέντευξή του στο «Βήμα».«Δεν το επιδιώκω» θα πει. «Αρχίζω και γίνομαι προκλητικός όταν αποφασίζω να πω αλήθειες που πονάνε».Οσον αφορά τον «Δρομέα», πιστεύει ότι όταν τοποθετείς ένα οποιοδήποτε έργο τέχνης σε δημόσιο χώρο «είσαι μόνος σου και έχεις απέναντί σου το κοινό. Μπορεί να φας γιουχάισμα. Είναι σαν να βάζεις ένα έργο τέχνης στο σαλόνι ενός ανθρώπου απλού. Ο απλός άνθρωπος όμως έχει ένστικτο. Δεν καταλαβαίνει απαραίτητα το έργο, τη φορμαλιστική αξία του αλλά ένα πράγμα πολύ σημαντικό: αν είναι αληθινό ή όχι. Θυμάμαι όταν έκανα το πρώτο μεγάλο μου έργο, τον Ποιητή, είχα δει ένα ζευγάρι γεροντάκια που έλεγαν μεταξύ τους: "Ω Παναγία μου, τι είναι τούτο εδώ;". "Δεν ξέρω, αλλά είναι ωραίο πράγμα". Λέω πάντα ότι είμαι λαϊκός καλλιτέχνης. Δεν περίμενα ποτέ την αναγνώριση του "συστήματος"».
«Εχουμε πειστεί ότι είμαστε ανίκανοι»
Ο Βαρώτσος έχει έντονες απόψεις και για το θέμα του Εθνικού Κήπου: «Δεν είμαι εναντίον τού να τοποθετείς τέχνη στον κήπο. Αυτό που με ενοχλεί είναι ότι έφεραν έναν Γάλλο για να κάνει την "κηποτεχνική διαμόρφωση" και μια αγγλίδα επιμελήτρια για να κάνει έκθεση με 50 ξένους και έναν Ελληνα. Σκοπός είναι να βοηθήσουμε την ενεργοποίηση της παραγωγής πολιτισμού, χωρίς αυτό να αποκλείει τις εκθέσεις από το εξωτερικό. Ενα νέο παιδί που προσπαθεί να βρει τον εαυτό του και να γαντζωθεί στη δική του ιστορία, στον δικό του πολιτισμό, είναι πολύ ευαίσθητο. Πρέπει να καθαρίσεις τον χώρο γύρω του για να βρει τον δρόμο του. Οχι να του φέρεις τον Τζεφ Κουνς δίπλα και να του πεις: "πιο μάγκας αυτός όμως, ε;". Ο Δασκαλόπουλος είναι το άλλο πρόβλημα. Ενας ιδιώτης συλλέκτης κάνει τις επιλογές του, φτιάχνει τον χώρο του και δεν ζητάει τον Κήπο για να επιβάλει την άποψή του». Χρειάζεται προσοχή για να ακολουθήσεις τον συλλογισμό του, είναι πολύ εύκολο να παρερμηνεύσεις αυτό που θέλει να πει. Είναι εναντίον της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ως καλλιτέχνης που βασίζεται και σε αυτή για την επιβίωσή του; «Οχι. Ομως ο Δασκαλόπουλος νομίζει ότι αν πάρει ρόλεξ θα τον βάλουν στα σαλόνια. Θα σε βάλουν στα σαλόνια αν εσύ ο ίδιος κατασκευάσεις ένα ρόλεξ. Ο Δάκης Ιωάννου ήταν "δημιουργός". Πίστεψε στην ομάδα της Νέας Υόρκης, βρήκε τον Τζεφ Κουνς όταν ήταν ένα παλιόπαιδο στο Μανχάταν και ήταν δίπλα του. Δημιούργησε ένα κίνημα. Μπορεί να μη μας αρέσει η αισθητική του αλλά έκανε τα πάντα από το μηδέν». Στη Νέα Υόρκη; «Στη Νέα Υόρκη. Αυτό από το οποίο υποφέρουμε είναι η πρωτογενής σκέψη και παραγωγή. Γιατί ως κοινωνία έχουμε πειστεί ότι είμαστε ανίκανοι να παράγουμε οτιδήποτε».
Ο Βαρώτσος έχει έντονες απόψεις και για το θέμα του Εθνικού Κήπου: «Δεν είμαι εναντίον τού να τοποθετείς τέχνη στον κήπο. Αυτό που με ενοχλεί είναι ότι έφεραν έναν Γάλλο για να κάνει την "κηποτεχνική διαμόρφωση" και μια αγγλίδα επιμελήτρια για να κάνει έκθεση με 50 ξένους και έναν Ελληνα. Σκοπός είναι να βοηθήσουμε την ενεργοποίηση της παραγωγής πολιτισμού, χωρίς αυτό να αποκλείει τις εκθέσεις από το εξωτερικό. Ενα νέο παιδί που προσπαθεί να βρει τον εαυτό του και να γαντζωθεί στη δική του ιστορία, στον δικό του πολιτισμό, είναι πολύ ευαίσθητο. Πρέπει να καθαρίσεις τον χώρο γύρω του για να βρει τον δρόμο του. Οχι να του φέρεις τον Τζεφ Κουνς δίπλα και να του πεις: "πιο μάγκας αυτός όμως, ε;". Ο Δασκαλόπουλος είναι το άλλο πρόβλημα. Ενας ιδιώτης συλλέκτης κάνει τις επιλογές του, φτιάχνει τον χώρο του και δεν ζητάει τον Κήπο για να επιβάλει την άποψή του». Χρειάζεται προσοχή για να ακολουθήσεις τον συλλογισμό του, είναι πολύ εύκολο να παρερμηνεύσεις αυτό που θέλει να πει. Είναι εναντίον της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ως καλλιτέχνης που βασίζεται και σε αυτή για την επιβίωσή του; «Οχι. Ομως ο Δασκαλόπουλος νομίζει ότι αν πάρει ρόλεξ θα τον βάλουν στα σαλόνια. Θα σε βάλουν στα σαλόνια αν εσύ ο ίδιος κατασκευάσεις ένα ρόλεξ. Ο Δάκης Ιωάννου ήταν "δημιουργός". Πίστεψε στην ομάδα της Νέας Υόρκης, βρήκε τον Τζεφ Κουνς όταν ήταν ένα παλιόπαιδο στο Μανχάταν και ήταν δίπλα του. Δημιούργησε ένα κίνημα. Μπορεί να μη μας αρέσει η αισθητική του αλλά έκανε τα πάντα από το μηδέν». Στη Νέα Υόρκη; «Στη Νέα Υόρκη. Αυτό από το οποίο υποφέρουμε είναι η πρωτογενής σκέψη και παραγωγή. Γιατί ως κοινωνία έχουμε πειστεί ότι είμαστε ανίκανοι να παράγουμε οτιδήποτε».
πότε & πού:«Γλυπτικά παλίμψηστα», σε επιμέλεια Μαρίας Γιαννοπούλου και Τατιάνας Σπινάρη-Πολλάλη στην γκαλερί Citronne στον Πόρο ως τις 18/6 και «Διάλογοι με τον χρόνο» σε επιμέλεια Τατιάνας Σπινάρη-Πολλάλη, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου, ως τις 31/8
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου